META-NET Strategic Research Agenda for Multilingual Europe 2020

Κατανόηση χωρίς περιορισμούς: Μια Ευρώπη δίχως γλωσσικούς φραγμούς

Η ευρωπαϊκή στρατηγική προετοιμάζει την Ευρώπη για τη νέα επανάσταση στο χώρο των τεχνολογιών της πληροφορίας ξεπερνώντας τους επικοινωνιακούς φραγμούς

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια σοβαρή επικοινωνιακή κρίση. Η πρόσφατη μελέτη του ΜΕΤΑ-ΝΕΤ «Οι γλώσσες της Ευρώπης στην Ψηφιακή Εποχή» που δημοσιεύθηκε πέρυσι για 31 γλώσσες σε 31 αντίστοιχους τόμους, δείχνει ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες απειλούνται με ψηφιακή εξαφάνιση, δεν υποστηρίζονται δηλαδή επαρκώς από τις τεχνολογίες της πληροφορίας έτσι ώστε να επιβιώσουν στον ψηφιακό κόσμο. Η τεράστια γλωσσική μας ποικιλότητα αποτελεί ένα καθοριστικό κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς της ηπείρου μας, ταυτόχρονα όμως δημιουργεί εμπόδια για το εμπόριο, τις συναλλαγές και την περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Παρά τις τεράστιες δαπάνες για τη μετάφραση, μόνο ένα μικρό ποσοστό της σημαντικής πληροφορίας προσφέρεται σήμερα σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, ενώ οι πολίτες δεν έχουν τη δυνατότητα να συζητήσουν δημόσια καίρια ζητήματα ξεπερνώντας τα γλωσσικά σύνορα. Στην εποχή που το Διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα αλλάζουν ριζικά τη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων, η ΕΕ δεν ωφελείται επαρκώς από αυτές τις αλλαγές. Οι Δανοί δεν συζητούν με τους Γάλλους πολίτες για τα οφέλη και τα μειονεκτήματα των πυρηνικών έναντι των ορυκτών πηγών ενέργειας· οι πολίτες της ΕΕ στον χώρο της Μεσογείου δεν διεξάγουν διεθνή διάλογο για τις πιθανές συνέπειες μιας κοινής μεταναστευτικής πολιτικής, η οποία θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνει και τους βόρειους γείτονές τους.

Προκειμένου να δημιουργήσει μια Ευρώπη χωρίς επικοινωνιακούς φραγμούς, που να υποστηρίζει την ελεύθερη ροή πληροφοριών, ιδεών και αγαθών και ταυτόχρονα να διατηρήσει τον πολιτιστικό και γλωσσικό πλούτο και ποικιλότητα, το META-NET, ένα ευρωπαϊκό δίκτυο αριστείας που αποτελείται από 60 ερευνητικά κέντρα σε 34 χώρες, ανέπτυξε τη Στρατηγική Ατζέντα για την Έρευνα. Η Ατζέντα επικεντρώνεται στα σημαντικά οικονομικά οφέλη που επιφέρει η επένδυση στις γλωσσικές τεχνολογίες. Εκατοντάδες ειδικοί στο χώρο της γλώσσας και της τεχνολογίας εργάστηκαν για το αποτέλεσμα αυτό σε διάστημα μεγαλύτερο των 2 ετών. Το κείμενο θα παρουσιαστεί επίσημα σε εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής επιτροπής, της έρευνας και της βιομηχανίας σε ένα τεχνολογικό συμπόσιο στις 25 Ιανουαρίου 2013 στο Βερολίνο.

Η Στρατηγική Ατζέντα για την Έρευνα δείχνει πώς η Ευρώπη μπορεί να μετατρέψει τη γλωσσική και πολιτιστική της ποικιλότητα σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η κοινότητα της γλωσσικής τεχνολογίας στην Ευρώπη, τόσο στον ακαδημαϊκό όσο και στον βιομηχανικό χώρο, είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική και συνεπώς σε θέση να έχει κυρίαρχο ρόλο στην επερχόμενη επανάσταση των τεχνολογιών της πληροφορίας με έμφαση στην επεξεργασία της ανθρώπινης γλώσσας, γνώσης και συναισθήματος. Η εφαρμογή Siri της Apple και η φωνητική αναζήτηση της Google είναι μερικά μόνο από τα πρώτα βήματα στην κατεύθυνση αυτή. Η ανθρώπινη γλώσσα θα είναι επομένως ο προτιμώμενος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων και της τεχνολογίας. Το λογισμικό για την υλοποίηση αυτού του οράματος που απαιτείται σε διαφορετικές γλώσσες, υπηρεσίες και συσκευές δημιουργεί μια τεράστια αγορά. Η γλωσσική τεχνολογία δίνει πρόσβαση στην ψηφιοποιημένη ανθρώπινη γνώση που είναι συσσωρευμένη στον Ιστό και ο καθημερινός καταιγισμός από κειμενικά δεδομένα (Big Data) θα είναι δυνατόν να προσπελαστεί, να αναλυθεί και να χρησιμοποιηθεί σε πολυάριθμες νέες εφαρμογές.

«Η γλωσσική τεχνολογία είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη δημοκρατικότητα της κοινωνίας της πληροφορίας» αναφέρει ο Στέλιος Πιπερίδης, συντονιστής του ελληνικής συμμετοχής στο ΜΕΤΑ-ΝΕΤ. «Η γλώσσα, ως το βασικότερο μέσο έκφρασης, επικοινωνίας και δημιουργίας περιεχομένου και γνώσης, δεν πρέπει να σταθεί εμπόδιο στην πρόσβαση στην πληροφορία, την ανταλλαγή απόψεων και τη συμμετοχή στις νέες μορφές τοπικών και υπερτοπικών κοινωνιών του ψηφιακού μας κόσμου. Η εστίασή μας στην ανάπτυξη τεχνολογιών επεξεργασίας γλώσσας και γνώσης αφορά τόσο την επικοινωνία ανθρώπων μεταξύ τους, όσο και την επικοινωνία ανθρώπων με μηχανές στον ραγδαία τεχνολογικά μεταλλασσόμενο κόσμο μας».

Στο προτεινόμενο πανευρωπαϊκό της πρόγραμμα, η Στρατηγική Ατζέντα για την Έρευνα επισημαίνει ότι οι προσπάθειες της ακαδημαϊκής και βιομηχανικής έρευνας και τεχνολογίας εστιάζουν σε τρεις τομείς ερευνητικών προτεραιοτήτων:

1. Ο τομέας Υπολογιστικό Νέφος Μεταφραστικών Υπηρεσιών (Translingual Cloud) θα παρέχει γενικές αλλά και εξειδικευμένες μεταφραστικές υπηρεσίες σε Ευρωπαίους πολίτες, εταιρείες και οργανισμούς. Οι υπηρεσίες αυτές θα περιλαμβάνουν υψηλής ποιότητας, ακριβείς και αξιόπιστες τεχνολογίες αυτόματης μετάφρασης για προφορική και γραπτή γλώσσα, καθώς και τη συμμετοχή ανθρώπων μεταφραστών και διερμηνέων για εργασίες που οι μηχανές από μόνες τους δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν.
2. Ο τομέας Κοινωνική Ευφυΐα και Ηλεκτρονική Συμμετοχή (Social Intelligence and e-Participation) ασχολείται με την ανάπτυξη πόρων και εργαλείων που υποστηρίζουν την κατανόηση και το διάλογο ανάμεσα σε κοινότητες πολιτών, πελατών και καταναλωτών, διευκολύνοντας την ηλεκτρονική συμμετοχή και καθιερώνοντας πιο αποτελεσματικές διαδικασίες για την προετοιμασία, επιλογή και αξιολόγηση συλλογικών αποφάσεων.
3. 3. Ο τομέας Κοινωνικοί Διαδραστικοί Βοηθοί (Socially Aware Interactive Assistants) επικεντρώνεται στην ανάπτυξη ψηφιακών βοηθών που μαθαίνουν, προσαρμόζονται και που παρέχουν στο χρήστη, μέσω της προφορικής διάδρασης, δυναμική και διαδραστική υποστήριξη ανάλογα με τους στόχους του, καθώς και τη δεδομένη κατάσταση και τοποθεσία που εκείνος βρίσκεται.

Το META-NET επίσης υποστηρίζει τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη μιας Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Υπηρεσιών Γλωσσικής Τεχνολογίας με στόχο την απρόσκοπτη παροχή γλωσσικής τεχνολογίας τόσο σε τεχνολογικά καταρτισμένους χρήστες, όσο και σε απλούς πολίτες.

“Η Ευρώπη χρειάζεται άμεσα υψηλής ποιότητας λογισμικό μηχανικής μετάφρασης για όλες τις ευρωπαϊκές και τις μεγαλύτερες μη ευρωπαϊκές γλώσσες, έτσι ώστε να ξεπεραστούν οι γλωσσικοί φραγμοί. Οι φραγμοί αυτοί επιβραδύνουν τον μακροπρόθεσμο στόχο της ΕΕ για μια ενιαία ψηφιακή αγορά, καθώς παρεμποδίζουν την ελεύθερη ροή γνώσεων, πληροφοριών, αγαθών, προϊόντων και υπηρεσιών,” αναφέρει ο Hans Uszkoreit, συντονιστής του ΜΕΤΑ-ΝΕΤ. Και προσθέτει ο Georg Rehm, επιμελητής της Στρατηγικής Ατζέντας για την Έρευνα και συντονιστής δικτύου του META-NET: “Μετά το ατύχημα στη Φουκουσίμα τον Μάιο του 2011, όλη η Ευρώπη συζητούσε για την πυρηνική ενέργεια, αλλά μόνο μέσα στα όρια συγκεκριμένων γλωσσικών κοινοτήτων, δεν έγινε δηλαδή κάποια δημόσια συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι τεχνολογίες που υποστηρίζουμε θα διευκολύνουν την Ευρώπη να επικοινωνεί πέρα από τους γλωσσικούς φραγμούς, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μια νέα διάσταση στην ευρωπαϊκή ταυτότητα των πολιτών.”

Οι τεχνολογίες αυτές είναι δυνατόν να αναπτυχθούν μέσω μιας συντονισμένης και ευρείας κλίμακας προσπάθειας που οδηγεί στο 2020. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται το μέλλον των ευρωπαϊκών γλωσσών, παρέχονται στους πολίτες νέες εφαρμογές και υπηρεσίες και δημιουργείται πλήθος νέων ευκαιριών για την ευρωπαϊκή βιομηχανία των τεχνολογιών της πληροφορίας και της γλώσσας. Στοιχεία όπως το μεγάλο κατά κεφαλή οικονομικό φορτίο για τις μικρότερες γλωσσικές κοινότητες, η απαιτούμενη μεταφορά τεχνολογίας μεταξύ των γλωσσών, η έλλειψη διαλειτουργικότητας μεταξύ γλωσσικών πόρων, εργαλείων και υπηρεσιών, καθώς και το γεγονός ότι συχνά τα γλωσσικά σύνορα δεν συμπίπτουν με τα πολιτικά, διαμορφώνουν μια πρόκληση που εκτείνεται πέρα από το τι μπορεί να παρέχει μια χώρα. Η πρόκληση είναι τεράστια και πρέπει να αντιμετωπιστεί συλλογικά, με τη συμμετοχή της ΕΕ, των κρατών μελών, των συνδεδεμένων χωρών και της βιομηχανίας. Η Στρατηγική Ατζέντα για την Έρευνα παρέχει έναν οδικό χάρτη που απευθύνεται στις προκλήσεις αυτές με έναν τρόπο που θα ωφελήσει όλους τους Ευρωπαίους πολίτες και θα εξασφαλίσει ότι η Ευρώπη θα έχει κυρίαρχο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία και στην τεχνολογική αγορά.

Τι είναι η γλωσσική τεχνολογία;

Η γλωσσική τεχνολογία μάς υποστηρίζει ήδη σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως η συγγραφή ηλεκτρονικών μηνυμάτων ή η κράτηση εισιτηρίων, καθώς ολοκληρώνεται σε λογισμικό που είναι σε θέση να επεξεργαστεί την ανθρώπινη προφορική ή γραπτή γλώσσα. Τα οφέλη της γλωσσικής τεχνολογίας είναι προφανή σε περιπτώσεις εφαρμογών με τις οποίες π.χ. αναζητούμε ιστοσελίδες ή θέλουμε να μεταφράσουμε κείμενα, διορθώνουμε ορθογραφικά ένα κείμενό μας, χρησιμοποιούμε το σύστημα ψυχαγωγίας του αυτοκινήτου ή το κινητό μας τηλέφωνο με προφορικές εντολές, ή παίρνουμε οδηγίες που εκφωνούνται από μια εφαρμογή πλοήγησης. Στο άμεσο μέλλον θα είμαστε σε θέση να συνομιλούμε με υπολογιστικά προγράμματα, καθώς και με μηχανές και συσκευές, όπως τα ρομπότ, με τα οποία σύντομα θα συνυπάρχουμε καθημερινά στο σπίτι ή στη δουλειά. Όπου και να είμαστε, όποτε και να χρειαστούμε πληροφορίες ή άλλου είδους βοήθεια, απλώς θα τις ζητούμε με τον πιο απλό τρόπο: τη γλώσσα μας. Η κατάργηση των επικοινωνιακών φραγμών μεταξύ των ανθρώπων και της τεχνολογίας θα αλλάξει τον κόσμο μας. Η γλωσσική τεχνολογία θα βοηθήσει τους ανθρώπους να συνεργάζονται, να μαθαίνουν και να μοιράζονται τη γνώση πέρα από τα γλωσσικά σύνορα και ανεξάρτητα από την τεχνολογική κατάρτισή τους.

Τα σύγχρονα συστήματα γλωσσικής τεχνολογίας βασίζονται κυρίως σε στατιστικές μεθόδους που απαιτούν πολύ μεγάλους όγκους προφορικών και γραπτών δεδομένων. Ο απαραίτητος όγκος δεδομένων είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί ή να δημιουργηθεί όταν πρόκειται για γλώσσες με σχετικά λίγους ομιλητές. Παρ’ όλα αυτά, οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι τέτοιοι περιορισμοί μπορούν να ξεπεραστούν και ότι η γλωσσική τεχνολογία είναι ένας σημαντικός χώρος ανάπτυξης των τεχνολογιών της πληροφορίας. Μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες όπως η Google, η Microsoft, η IBM και η Nuance έχουν επενδύσει σημαντικά στον χώρο αυτό. Ήδη στην Ευρώπη υπάρχουν εκατοντάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο της τεχνολογίας, με εξειδίκευση σε εφαρμογές ή υπηρεσίες γλωσσικής τεχνολογίας.

Σχετικά με το META-NET και το META

Το META-NET, ένα Δίκτυο Αριστείας που απαρτίζεται από 60 ερευνητικά κέντρα σε 34 ευρωπαϊκές χώρες, έχει ως στόχο να προάγει τα τεχνολογικά θεμέλια μιας πολύγλωσσης ευρωπαϊκής κοινωνίας της πληροφορίας.

Το META-NET ίδρυσε τη Σύμπραξη Τεχνολογίας για την Πολύγλωσση Ευρώπη (Multilingual Europe Technology Alliance – META). Περισσότεροι από 600 οργανισμοί (ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις) από 55 χώρες έχουν ήδη γίνει μέλη της σύμπραξης αυτής.